ကုိယ့္ခႏၶာကုိ ဉာဏ္စုိက္ၾကည့္လုိက္ရင္ ေ၀ဒနာေပၚလဲ ေဖာက္ျပန္သြားတာပဲ၊ ပ်က္စီးသြားတာပဲ။ ေ၀ဒနာ႐ႈလုိက္ေတာ့ ေ၀ဒနာေလးက ျဖစ္လုိက္ပ်က္လုိက္နဲ႔ သူ႔သေဘာသူ စြန္႔စြန္႔သြားတယ္။ သုခေ၀ဒနာကလဲ သုခေ၀ဒနာသေဘာစြန္႔တယ္။ ဒုကၡေ၀ဒနာကလဲ ဒုကၡေ၀ဒနာသေဘာစြန္႔တယ္။ ဥေပကၡေ၀ဒနာကလဲ ဥေပကၡေ၀ဒနာသေဘာ စြန္႔တယ္။ ေလာဘစိတ္ကလဲ ေလာဘသေဘာစြန္႔တယ္။ စြန္႔ၿပီး အနိစၥသေဘာခ်ည္း ျဖစ္ၿပီးပ်က္တာခ်ည္းျပတယ္။ ဒီလုိခ်ည္းျပေနေတာ့ ဒါေတြဟာ ၀ိပရိဏာမလကၡဏံ ဒုကၡသစၥံပဲ။ ဉာဏ္နဲ႔ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ၀ိပရိဏာမလကၡဏာေတြခ်ည္းပဲ၊ ေဖာက္ျပန္တာခ်ည္းပဲ။ အထည္မက်န္ဘူး။ ေ၀ဒနာေပၚရင္ ေ၀ဒနာၾကည့္လုိက္ေတာ့ ေ၀ဒနာေလးကို ရွာမေတြ႕ေတာ့ဘူး။ ေ၀ဒနာပ်က္ပ်က္ စိတ္ပ်က္ပ်က္ ႐ုပ္ပ်က္ပ်က္ အထည္မက်န္ဘူး။ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးသြားတာကုိ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ရမယ္။ ဒီလုိျမင္ေအာင္ၾကည့္ၿပီး ဒုကၡသစၥာပါလား၊ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးသြားတာမွ တစ္ပုိင္းတစ္စေတာင္မက်န္ေတာ့ပါလား လုိ႔ ေရွးဦးစြာ ဟုတ္တုိင္းမွန္စြာျမင္ရမယ္။ ျမင္ၿပီးေတာ့ မိမိခႏၶာႀကီးသည္ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈမွတစ္ပါး ဘာမွမရွိ၊ တကယ့္ကုိ ရြံစရာ မုန္းစရာခႏၶာႀကီးပါလားလုိ႔ ဉာဏ္တက္လာမယ္။ ဉာဏ္တက္ၿပီးေနာက္ ရြံစရာမုန္းစရာခႏၶာႀကီးေတာ့ သိမ္းမွေတာ္မယ္၊ သိမ္းမွေအးမယ္၊ ရခ်င္စရာတစ္ကြက္မွမရွိဘူးဆုိတဲ့ ဉာဏ္တက္လာလိမ့္မယ္။ ဒီဉာဏ္တက္လာခဲ့ရင္ ေရွ႕ဒုကၡေတြ ခ်ဳပ္သြားလိမ့္မယ္။ ၀ိပရိဏာမဒုကၡေတြ ခ်ဳပ္သြားလိမ့္မယ္။
အ၀ိပရိဏာမ နိဗၺာန္ေပၚလာလိမ့္မယ္။ အဲဒီေတာ့မွပဲ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈ ၀ိပရိဏာမေတြ မရွိေတာ့ဘူး၊ အခုမွပဲ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈႀကီးဇာတ္သိမ္းသြားတာ ေတြ႕ရေတာ့တယ္ဆုိတဲ့ ဉာဏ္လာတယ္။ ဒါျဖင့္ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈဇာတ္သိမ္းတာက နိေရာဓသစၥာ၊ ေတြ႔တဲ့ဉာဏ္က မဂၢသစၥာဆုိေတာ့ ေသာတာပန္တည္ေရာ။ မဂ္ရ ဖုိလ္ရတာပဲ။ မဂ္ဖုိလ္ရရင္ ပစၥေ၀ကၡဏာ ရတာပဲ။ ပစၥေ၀ကၡဏာရတာ အထူးေျပာဖုိ႔မလုိဘူး၊ ၀ီထိနိယာမသေဘာအတုိင္း မဂ္ဖုိလ္ရရင္ သူရမွာပဲ။ မဂ္ရဖုိ႔သာ အဓိကျဖစ္တယ္။
၀ိပရိဏာမဒုကၡသစၥာျမင္ေနတုန္း ကိစၥဉာဏ္။ ၀ိပရိဏာမဆံုးသြားတာျမင္လုိက္ေတာ့ ကတဉာဏ္။ ကတဉာဏ္ဆုိတာ ငါေသာတာပန္တည္ၿပီလုိ႔ သိလုိက္ရတဲ့ဉာဏ္။ မဂ္ဉာဏ္ကတက္ၿပီး ေသာတာပန္တည္ၿပီလုိ႔သိလုိက္ရတဲ့ဉာဏ္၊ ေဖာက္ျပန္တဲ့ကိစၥေတြ မျမင္ေတာ့ဘဲ ေဖာက္ျပန္တဲ့ကိစၥေတြ ရွာမေတြ႕ေတာ့ဘဲ ေဖာက္ျပန္ျခင္းကင္းတာကို ျမင္တဲ့ဉာဏ္ဟာ ကတဉာဏ္။
ဒါျဖင့္ ခႏၶာကုိယ္ထဲ ဘာေပၚေပၚ ဒုကၡသစၥာခ်ည္းေပၚတာပဲလုိ႔ သိတဲ့ဉာဏ္က သစၥဉာဏ္၊ ေပၚတာဟူသေရြ႕ ဒုကၡသစၥာလုိ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်။ သူ႔ရဲ႕ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးတဲ့ကိစၥကုိသိေတာ့ ကိစၥဉာဏ္၊ ေပၚလာတာေလးေတြက ေပၚလာတဲ့သေဘာေတြ အကုန္စြန္႔ၿပီး ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးသြားတာေလးေတြပဲ ဆက္တုိက္ျမင္ေနရင္ ဒါကို ကိစၥဉာဏ္။ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးတဲ့ကိစၥ မျမင္ျပန္ေတာ့ ကတဉာဏ္။ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးတာေတြေတာ့မျမင္ရေတာ့ဘူး၊ မေဖာက္ျပန္မပ်က္စီးတဲ့ ခ်မ္းသာေလးတစ္ခုတည္းပဲ ျမင္ေနတယ္ဆုိရင္ ဒါ ကတဉာဏ္ပဲ။ ဒီဉာဏ္သံုးဉာဏ္နဲ႔ပဲ တက္လုိက္ပါ။ အက်ဥ္းအားျဖင့္ သစၥာသိရင္ သစၥဉာဏ္၊ ေဖာက္ျပန္တာသိရင္ ကိစၥဉာဏ္၊ ေဖာက္ျပန္တာေတြ မေတြ႕ေတာ့ဘူးဆုိရင္ ကတဉာဏ္။
ကတဉာဏ္ဆုိက္ရင္ ေသာတာပန္တည္ၿပီ။ ေသာတာပန္ျဖစ္တယ္ဆုိတာ ေသာတာပန္စိတ္ေပၚတာပါပဲ။ ႐ုပ္ပုိလွလာတာလဲမဟုတ္ဘူး၊ ဆုိင္းဘုတ္ဆြဲထားတာလဲမဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေသာတာပန္မွာေပၚတဲ့ ေသာတာပန္စိတ္သည္ ပုထုဇဥ္နဲ႔ မတူတာ ခုႏွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ ေသာတာပန္လဲ ေလာဘ ျဖစ္ေသးတယ္၊ ေဒါသလဲ ျဖစ္ေသးတယ္၊ ေမာဟလဲ ျဖစ္ေသးတယ္။ ထိနမိဒၶ ငိုက္မ်ည္းစိတ္ေတြလဲ ျဖစ္ေသးတယ္။ ဥဒၶစၥ ပ်ံ႕လြင့္မႈေတြလဲ ျဖစ္ေသးတယ္။ ကုကၠဳစၥလဲ ျဖစ္ေသးတာပဲ။ ဒီတရားေတြက ပုထုဇဥ္မွာလဲ ျဖစ္တယ္၊ ေသာတာပန္မွာလဲ ျဖစ္တယ္ဆုိေတာ့ တူေနတဲ့သေဘာေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါျဖင့္ ဘယ္လုိထူးလဲဆုိရင္ ပုထုဇဥ္က ဒီတရားေတြျဖစ္ရင္ ျဖစ္ေၾကာရွည္တယ္။ ကတဉာဏ္ရလို႔ ေသာတာပန္တည္ၿပီးသားပုဂၢိဳလ္က ျဖစ္ေတာ့ျဖစ္ေပမယ့္ ျဖစ္ေၾကာမရွည္ဘူး။
ပုထုဇဥ္က ေလာဘျဖစ္လုိက္ၿပီဆုိရင္လဲ ဒီေလာဘခ်ည္းပဲ အၾကာႀကီးျဖစ္ေနတတ္တယ္။ ေဒါသျဖစ္ေနတယ္ဆုိရင္လဲ ေဒါသခ်ည္းပဲျဖစ္လို႔ မေက်မခ်မ္းႏုိင္ဘူး။ ဒါဟာ ျဖစ္ေၾကာရွည္တာပဲ။ ဒုကၡခ်ဳပ္ၿပီးသား ေသာတာပန္ကေတာ့ ျဖစ္တယ္ဆုိရင္ ျဖစ္သြားတယ္လုိ႔ ေနာက္က တစ္ခါတည္း ဉာဏ္လုိက္တယ္။ ျဖစ္ရင္ ခ်က္ခ်င္းသိတယ္၊ ျဖစ္ေၾကာမရွည္ေတာ့ဘူး။ ငါေလာဘျဖစ္သြားတယ္လို႔ ေနာက္ကေန ဉာဏ္နဲ႔ ခ်က္ခ်င္း အသိေလးလုိက္လာတယ္။ ေဒါသျဖစ္ရင္လဲ ဉာဏ္အသိ ခ်က္ခ်င္းလုိက္တယ္။ ထိနမိဒၶျဖစ္ရင္လဲ ခ်က္ခ်င္းလုိက္တာပဲ။ မသိလုိက္တာဆုိတာ မရွိဘူး။ ေလာဘျဖစ္ျဖစ္၊ ေဒါသျဖစ္ျဖစ္၊ ထိနမိဒၶျဖစ္ျဖစ္၊ ဥဒၶစၥကုကၠဳစၥျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ေတာ့ျဖစ္တာပဲ၊ မပယ္ႏုိင္ေသးလုိ႔ ျဖစ္တာ။ ေသာတာပတၱိမဂ္က ဒိ႒ိနဲ႔ ၀ိစိကိစၧာပဲ ပယ္ႏုိင္ေသးတာ။
ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟေတြက မပယ္ႏုိင္ေသးေတာ့ လာမွာပဲ။ လာပင္လာေသာ္လဲ ခ်က္ခ်င္း ေနာက္က ျပန္သိတယ္။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္က ေနာက္က ျဖတ္ျဖတ္လုိက္တယ္။ ပုထုဇဥ္ကေတာ့ မျဖတ္ဘူး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ တန္းေနေအာင္ သြားတာပဲ။ ဥပမာ ပုထုဇဥ္က ေဒါသျဖစ္ရင္ ကမၻာမေက်ဘူးဆုိၿပီး ေတးထားတယ္။ ေသာတာပန္ကေတာ့ ျဖစ္ေတာ့ျဖစ္လုိက္တာပဲ၊ ဒါေပမယ့္ ေနာက္က အသိနဲ႔ ျပန္လုိက္ေပးလုိက္တယ္။ ဒါနံပါတ္(၁)ကြာျခားမႈပဲ။ ျဖစ္ေၾကာရွည္နဲ႔ ျဖစ္ေၾကာတုိကြာတယ္။
နံပါတ္(၂)က ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟေတြ မပယ္ႏုိင္ေသးေတာ့ အေၾကာင္းတုိက္ဆုိင္လုိ႔ ေပၚလာခဲ့ေသာ္လဲ ဒီကိေလသာေတြ ၿငိမ္းေအးေအာင္လုပ္လုိက္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ ေပၚလာတယ္။ သိ႐ံုတင္မကဘူး၊ ၿငိမ္းေအးေအာင္လုပ္မယ္ဆုိတဲ့အထိလာတယ္။ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟေတြကေတာ့ ပုထုဇဥ္လုိပဲ ျဖစ္တာပဲ။ သို႔ေသာ္ ျဖစ္မွန္းသိတဲ့အတြက္ ၿငိမ္းေအးေအာင္လုပ္လုိက္မယ္ဆုိၿပီး ျဖစ္ပ်က္႐ႈလုိက္ေတာ့ ၿငိမ္းေအးသြားတာပဲ။ ဘယ္ေတာ့မွ မေက်ဘူး ဘာညာဆုိတာေတြ မက်န္ရစ္ေတာ့ဘူး။ ကိေလသာေတြ လာေသာ္လဲ ၿငိမ္းေအးေအာင္လုပ္ပစ္လုိက္တယ္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္အားျဖင့္ မွားရင္ မွားမွန္း ခ်က္ခ်င္းသိတယ္၊ ၿငိမ္းေအာင္လုပ္ပစ္တယ္။ ေလာဘ ေဒါသေတြနဲ႔ မွားတာကုိေျပာတာ။
(၃)နံပါတ္က ဒီဘုရားသာသနာမွတစ္ပါး အျခားသာသနာမွာ ေသာတာပန္ သကဒါဂါမ္ အနာဂါမ္ ရဟႏၲာမရွိဘူးလုိ႔ ယံုၾကည္တယ္။ ကုိယ္တုိင္သိလာတာ။ သိလာလို႔ ယံုၾကည္တာ။
(၄)နံပါတ္က ရဟန္းေတာ္ေတြဟာ ဘုရားပညတ္ထားတဲ့သိကၡာပုဒ္တစ္ခုခု ခ်ိဳးေဖာက္မိရင္ အျပစ္သင့္တယ္။ အာပတ္သင့္တယ္။ အဲဒီအျပစ္ကုိ သိလုိက္တာနဲ႔ ေပ်ာက္သြားေအာင္ ခ်က္ခ်င္း ေဒသနာၾကားတယ္။ အာပတ္ကုစားတာေခၚတယ္။ လူေတြမွာေတာ့ တစ္ခုခု မွားလုိ႔ရွိရင္ ၀န္ခ်ေတာင္းပန္ၿပီး ေျပလည္ေအာင္လုပ္လုိစိတ္ေပၚလာတယ္။ မွားတဲ့ဥစၥာ ခ်က္ခ်င္း ေျပေအာင္လုပ္ခ်င္စိတ္ေပၚလာတာ။ မွားမိတာ သိလုိက္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ဘုရားေရွ႕သြားၿပီး ကမၼ႒ာန္းထုိင္ပစ္လုိက္ၿပီး မွားတဲ့အျပစ္ေတြ ေျပေျပာက္ေအာင္ လုပ္လုိက္တယ္။ ဒါေသာတာပန္ရဲ႕စိတ္ထားပဲ။
နံပါတ္(၅)က အမႈကိစၥအတြက္ ႐ံုးကန္ကနားေခၚေသာ္ျငားလဲ လုိက္ေတာ့လုိက္တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာေတာ့ အပ်က္မခံဘူး။ ကိစၥႀကီးငယ္ရွိလုိ႔ အကူအညီလုိရင္ အကူအညီေတာ့ ေပးတာပဲ၊ ဒါေပမယ့္ သူ႔သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာေတာ့ အပ်က္မခံဘူး။ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အဟုတ္လုပ္အေျပာခုိင္းလဲ သူမေျပာဘူ၊ အလိမ္ခုိင္းလဲ မလိမ္ဘူး၊ မတရား ထြက္ဆုိတာမ်ိဳး သူမလုပ္ေတာ့ဘူး။ အမွန္ေျပာရင္ ဘယ္လုိလုပ္မယ္၊ ဘာလုပ္မယ္စသည္ၿခိမ္းေျခာက္ေနေစကာမူ သူကေတာ့ အမွန္အတိုင္းပဲ ထြက္ဆုိတယ္။ ဒီလုိေျပာေပးရင္ ေငြေပးမယ္၊ ဘာေပးမယ္ေျပာလဲ သူကေတာ့ မဟုတ္မမွန္တာကုိ အဟုတ္အမွန္လုပ္ၿပီး ေျပာမေပးေတာ့ဘူး။
နံပါတ္(၆)က တရားေဟာေနတဲ့အခါ အနက္အဓိပၸါယ္ကုိ သိၿပီး စိတ္ဟာဘယ္မွမသြားဘဲနဲ႔ နာေလ့ရွိတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားတရားေတာ္ေတြ နာၾကားရတဲ့အခါ အာ႐ံုတစ္ပါး စိတ္မသြားဘဲ စူးစူးစုိက္စုိက္ နာႏုိင္ျခင္းသည္ ေသာတာပန္ရဲ႕ သေဘာပဲ။
နံပါတ္(၇)က တရားေတာ္ေတြ နာၾကားၿပီးတဲ့ေနာက္ ေျပာလုိ႔လဲ မၿပီးႏုိင္၊ ၀မ္းေျမာက္လုိ႔လဲ မဆံုးႏုိင္ဘူးတဲ့။ သိပ္ၿပီး သေဘာက်လြန္းလုိ႔ ပီတိေသာမနႆေတြျဖစ္ၿပီး ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ႏုိင္ဘူး။
အက်ဥ္းျပန္ခ်ဳပ္လုိက္ရင္-
၁။ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟ ေပၚတုိင္ေပၚတုိင္း ခ်က္ခ်င္းသိတာသည္ ေသာတာပန္ရဲ႕အသိ။
၂။ သိသည္ႏွင့္တစ္ၿပိဳင္နက္ ၿငိမ္းေအးေအာင္လုပ္ႏုိင္ျခင္းသည္ ေသာတာပန္ရဲ႕ အသိ။
၃။ ဤသာသနာမွတစ္ပါး အျခားသာသနာမွာ ထြက္ရပ္လမ္းလံုး၀မရွိဘူးဆုိတဲ့ယံုၾကည္မႈဟာလဲ ေသာတာပန္ရဲ႕ သဒၶါ။
၄။ က်ဴးလြန္ထားတဲ့အျပစ္ကုိ ခ်က္ခ်င္း ကုသလုိတဲ့စိတ္ေပၚတာဟာလဲ ေသာတာပန္ရဲ႕ သေဘာ။
၅။ ကိစၥႀကီးငယ္ရွိလို႔ အကူအညီ သက္ေသလုိက္ရျငားေသာ္လဲ သီလ သမာဓိ ပညာ အပ်က္မခံတာသည္ ေသာတာပန္ရဲ႕သေဘာ။
၆။ တရားေတာ္ေတြကုိ အာ႐ံုတစ္ပါး စိတ္မသြားဘဲ အနက္အဓိပၸါယ္သိၿပီး နာႏုိင္ျခင္းသည္ ေသာတာပန္။
၇။ ခႏၶာဉာဏ္ေရာက္တရားေတြနာရေတာ့ ၀မ္းေျမာက္လုိ႔မဆံုး ၾကည္ၫိုလုိ႔မဆံုး ေက်းဇူးတင္လုိ႔ မဆံုးျဖစ္တာသည္ ေသာတာပန္။
ပုထုဇဥ္နဲ႔ ေသာတာပန္ ဒီ(၇)ခ်က္မွာ ထူးျခားတယ္တဲ့။ ေကာသမၻီရဟန္းေတြ အေၾကာင္းျပဳၿပီးေဟာတာ။ ဥပမာ ေသာတာပန္လဲ ရန္ေတာ့ ျဖစ္တာပဲ။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ရင္ ျဖစ္မွန္းေနာက္ကသိတယ္။ သိလုိက္ေတာ့ ၿငိမ္းေအာင္လုပ္လုိက္တယ္။ သိလို႔ ကုသလိုက္တယ္။ သူတစ္ပါးကိစၥေဆာင္ရြက္ရာမွာ သီလ သမာဓိ ပညာကုိသာ ငဲ့ေလ့ရွိတယ္။ တရားနာတဲ့အခါမွာ အျခားစိတ္ေတြ အ၀င္မခံဘူး။ တရားနာရေတာ့ ၀မ္းသာလုိ႔မဆံုး ပီတိေသာမနႆေတြလဲ ျဖစ္လုိ႔မဆံုးဘူးတဲ့။ ဒါ ပုထုဇဥ္နဲ႔ မတူတဲ့အခ်က္ (၇)ခ်က္။ ဒီ(၇)ခ်က္နဲ႔ ကုိက္ညီၿပီဆုိရင္ေတာ့ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ေသာတာပန္ျဖစ္ေနၿပီလုိ႔ ေကာက္ခ်က္ခ်လုိက္ပါ။
(မုိးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ ေဟာတရားမ်ားမွ ေကာက္ႏုတ္တင္ျပျခင္းသာျဖစ္သည္။)
ေဒါက္တာအရွင္ပါရမီ
