ေၿခာက္ႏွစ္တာကာလခုိင္ၿမဲသည့္လုံ့လ၀ီရိယတုိ့ၿဖင့္ ၾကီဳးစားအားထုတ္ကာဗုဒၶသည္ ေဗာဓိဥာဏ္ကုိေအာင္
ၿမင္စြာ ရရွိေတာ္မူသည္ ။ ေဗာဓိဥာဏ္ကုိရရွိေတာ္မူသည္မွာ-ဗုဒၶသည္ ဘ၀ႏွင့္ဘ၀၏ အဓိပၸါယ္အလုံးစုံကုိ
သိရွိလာေတာ္မူေၾကာင္းကုိဆုိလုိပါသည္။ဒုကၡႏွင့္ဒုကၡမွလြတ္ကင္းမွဴ ေပးစြမ္းနုိင္သည့္သစၥာတရားမ်ားကုိ
သိရွိလာေတာ္မူသည္။ ၿဖစ္ၿခင္း ပ်က္ၿခင္း(ဥဒယဗယတရား)တုိ့၏ ယထာဘူတသေဘာတရားတုိ့ကုိသိၿမင္
ေတာ္မူခဲ့သည္။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အေၾကာင္းေၾကာင့္အက်ီဳးၿဖစ္သည့္ တရားစစ္တရားမွန္ကုိသိလာခဲ့ေတာ္မူသ
ည္ ထုိဥာဏ္ေတာ္(အသိ)ကုိပင္ ဗုဒၶစာေပႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာတုိ့၌ ေဗာဓိဥာဏ္(၀ါ) ဗုဒၶတၱ၀(ဗုဒၶ) အၿဖစ္ဟုေခၚ
ေ၀ၚၾကပါသည္။ ဥရုေ၀လေတာ၌ဖလ္ဂူၿမစ္ကမ္းပါး၌ ဥရုေ၀လကႆပ၊ဂယာကႆပ၊ႏွင့္ နဓီကႆပအမ
ည္ရွိၾကသည့္ ညီအကုိသုံးေယာက္ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ၎တုိ့မွာဗာရာဏသီၿပည္သားမ်ားၿဖစ္ၾကသည္။အ
ကုိအၾကီးဆုံးၿဖစ္သူ ဥရုေ၀လကႆပမွာတပည့္ ငါးရာရွိခဲ့သည္။ နဓီကႆပ မွာတပည့္သုံးရာ ႏွင့္ ဥရုေ၀
လကႆပမွာတပည့္ ႏွစ္ရာေက်ာ္အသီးသီးရွိၾကေလသည္။သုံးဦးစလုံးမွာ အဂၢိနိဟုိတရီပူဇာရီမ်ားၿဖစ္ၾက
ကုန္၏။ဥရုေ၀လကႆပမွာအလြန္တရာထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားခဲ့သည့္ မီးကုိးကြယ္သည့္ ေယာဂီတစ္ပါးၿဖစ္
သည္။ အရွင္ၿမတ္ဗုဒၶသည္ ဥရုေ၀လ၏ေက်ာ္ၾကားမွဴ့ကုိၾကားသိ၍တေန့ေသာအခါ ၎တုိ့ရွိရာသုိ့ၾကြေတာ္
မူခဲ့သည္။ဥရုေ၀လေယာဂီသည္ ဗုဒၶႏွင့္ တတ္က်ြမ္းထားသည့္ သွ်ာထရက်မ္းကုိးက်မ္းကားမ်ားမွတရားဓမၼ
တုိ့ကုိ အေခ်အတင္ေၿပာဆုိခဲ့ၾကသည္။ ဗုဒၶတင္ၿပေဟာေၿပာသည့္တရားသေဘာမ်ားကုိၾကားနာရ၍ ဥရုေ၀
လသည္ေနာက္ဆုံး၌ ဗုဒၶၿမတ္စြာထံ တပည့္ခံယူေလသည္။ထုိအၿဖစ္ကုိသိရွိၾက၍ ညီၿဖစ္သူ ႏွစ္ေယာက္တုိ့
ကလည္းဗုဒၶ၏ တပည့္အၿဖစ္ခံယူခဲ့ၾကသည္။ ၎တုိ့ညီအကုိသုံးေယာက္ထံ တပည့္ခံလ်က္တရားက်င့္ၾကံ
အားထုတ္ခဲ့ၾကသည့္ တပည့္ေပါင္းတစ္ေထာင္တုိ့ကလည္း ဗုဒၶ၏တပည့္အၿဖစ္ကုိခံယူခဲ့ၾကေလသည္။
အိႏၵိယနုိင္ငံ ဘာရတေၿမေပၚရွိ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ သန့္စင္မြန္ၿမတ္ဖူးၿမင္ရာေနရာအေဆာက္
အဦးမ်ားကုိအေနာက္ေၿမာက္အရပ္ေဒသမွ အိႏၵိယနုိင္ငံသုိ့ က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာသည့္ မူဆလင္ဘုရင္
(အုပ္ခ်ဳပ္မူမ်ား)က ၎တုိ့ၾကိဳက္ႏွစ္သလုိ တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည္။ ထုိအေၾကာင္းအရာမ်ားေၾကာင့္
ဗုဒၶဘာသာသည့္ အိႏၵိယနုိင္ငံတြင္ပ်က္သုန္းလာခဲ့ရပါသည္။ ၿဗဟၼဏတုိ့ကလည္း ေဗာဓိေညာင္ပင္ကုိခုတ္
လွဲၿခင္း၊ဖ်က္ဆီးၿခင္း စသည့္အလုပ္မ်ဳီးကုိ လုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ဗုဒၶဘာသာ၀င္အမ်ားတုိ့မွာ-တိဘက္၊တရုတ္၊
ၿမန္မာ၊ဂ်ပန္၊ယုိးဒယား၊သီဟုိ၌-စသည့္နုိင္ငံမ်ားဘက္သုိ့ ထြက္ခြါသြားၾကေလသည္။ဗုဒၶဘာသာတုိ့အတြက္
ဖူးေမ်ွာ္ရာအရပ္တုိ့၏ အေရးၾကီးပုံတုိ့မွာ တၿဖည္းၿဖည္းေလ်ာ့နည္းပါးလာခဲ့ေလသည္။ ဘာရတနုိင္ငံမွထြက္
ခြါသြားခဲ့ၾကသည့္ ရဟန္းတုိ့သည္ ၎တုိ့ေရာက္ရွိခဲ့သည့္ေနရာေဒသတုိ့တြင္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္တရားတုိ့ကုိ
တတ္အားသမွ်ၿပန့္ပြါးေရးအတြက္ ၾကီဳးပမ္းအားထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိ့ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားၾကီဳးပမ္းအားထုတ္
မွဴ့တုိ့ေၾကာင့္ နုိင္ငံၿခားမွဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့က မိမိတုိ့ကုီးကြယ္ရာ သန့္စင္မြန္ၿမတ္သည့္အရပ္ေနရာမ်ားကုိ
ၾကည့္ရွဴ့ဖူးေမ်ွာ္ရန္ တစတစတုိး၍တုိး၍ၾကီဳးပမ္းလာခဲ့ၾကေလသည္။ ၁၈၉၁-ခုႏွစ္၊ဇန္န၀ါရီလ-၂၂ ေန့တြင္
သီဟုိ၌က်ြန္းမွ ဓမၼပါလ မေထရ္သည္ ဗုဒၶဂယာကုိဖူးေမ်ွာ္ရန္ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္က ဤေနရာ
တ၀ုက္မွာ သွ်ီ၀ နတ္ကုိးကြယ္သူမ်ားက ၾသဇာ ေညာင္းလွ်က္ရွိသည္။ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းႏွင့္ပတ္
၀န္းက်င္တြင္တည္ရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ အေဆာက္အအုံတုိ့၌ ဗုဒၶကုိဆန့္က်င္သည့္ ပူေဇာ္ၿခင္းအမ်ီဳးမ်ီဳးတုိ့
ကုိ ၿပဳလုပ္ေနၾကသည္ကုိၿမင္ေတြ့ရ၍ ဓမၼပါလ မေထရ္မွာ မ်ားစြာစိတ္မေကာင္းၿဖစ္ခဲ့ရသည္။ ေဒသခံဟိႏၵဴ
ပႏၵာမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ့ႏွင့္ (၀ိေရာဓီ)ဆန့္က်င္သည့္။၎တုိ့ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေစတီေတာ္ရွိ ဗုဒၶ၏
ရုပ္ပြါးေတာ္ကုိ တည့္တည့္ၾကည့္လွ်က္ ေက်ာက္ခဲေၿမခဲတုိ့ၿဖင့္ ေပါက္သူမ်ားက မိမိဘ၀တြင္ၿပဳခဲ့သမ်ွ အကု
လ္ဒုစရုက္အၿပစ္မွလြတ္ကင္း၍ ၀ိမုတၱိေခၚ ဘ၀မွလြတ္ေၿမာက္ၿခင္းကုိ ရရွိ၏-ဟူ၍ မဟုပ္မမွန္ေသာအစြဲ၀ါ
ဒကုိၿဖန့္ထားၾကသည္။ ထုိ့သုိ့ၿဖင့္ မသိနားမလည္ၾကသူမ်ားကုိ အစြဲမွား သြတ္သြင္းေပးကာ ဗုဒၶ၏ ရုပ္ပြါး
ေတာ္ကုိခဲၿဖင့္ ပစ္ခုိင္းသည္။ ဤသုိ့ေသာ အၿပဳအမူမ်ားကုိ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္သုိ့ နံနက္မွမုိးခ်ဳပ္ထိ
ရုပ္ပြါးေတာ္ကုိ လာေရာက္ ဖူးေမွ်ာ္သူမ်ားက က်ဴးလြန္ေလ့ရွိေနခဲ့သည္။ သီဟုိ၌ ဘုန္းေတာ္ၾကီးဦးဓမၼပါလ
သည္ ထုိအၿဖစ္ဆုိးတုိ့ကုိေတြ့ၿမင္၍ မ်ားစြာစိတ္မေကာင္းၿဖစ္ခဲ့ရေလသည္။ဓမၼပါလမေထရ္သည္ မဟာေဗာ
ဓီ၀ိဟာရေက်ာင္းေတာ္ကုိ ပႏၵာမ်ားလက္ထဲမွ လြက္ေၿမာက္လာရန္ ၿပဳလုပ္သြားမည္ဟု သႏၷိ႒ာန္ခ်ခဲ့သည္
မဟာေဗာဓိေက်ာင္းတုိက္ လြတ္ေၿမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမူတရပ္ကုိၿပဳလုပ္သြားရန္ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့၌ အဖဲြ့အ
စည္းတစ္ခုစည္းရုံးဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ဘီဟာရ္ၿပည္နယ္ကုိ ထုိအခ်ိန္က ဘဂၤလာၿပည္နယ္ေအာက္မွာထားခဲ့ၿပီး
အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ ကာလၿဖစ္သည္။ ဦးဓမၼပါလသည္ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့၌ မဟာေဗာဓိသဘာ(အစည္းအရုံး)
တရပ္ကုိဖြဲ့စည္းကာဗုဒၶဂယာရွိ မဟာေဗာဓီေစတီႏွင့္ ေက်ာင္းတုိက္တုိ့အား ေဒသခံပႏၵားမ်ား လက္ထဲမွ
လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ အေရးဆုိလာသည္။ မဟာေဗာဓိ မည္ၿဖင့္လစဥ္ဂ်ာနယ္ တစ္ခုကုိလည္းထုတ္
ေ၀ၿဖန္ခ်ီခဲ့သည္။ ယင္းဂ်ာနယ္တြင္ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္၏အေရးကုိ ထုတ္ေဖာ္ေရးသာခဲ့
သည္။ဗုဒၶဘာသာ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ စနစ္တက်လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္နုိင္ရန္ သံဃာေတာ္အခ်ီဳ့တုိ့ကုိ ဗုဒၶဂ
ယာ သုိ့ေခၚေဆာင္လာခဲ့သည္။ ေဒသခံ ၿဗဟၼဏ ပႏၵာတုိ့က ဦးဓမၼပါလ၏ ေဆာင္ရြက္်က္မ်ားပ်က္သုန္း
ေစရန္ ေကာက္က်စ္စဥ္လဲသည့္ နည္းဥပေဒအမ်ီဳးမ်ီဳးကုိ သုံးစြဲခဲ့ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား
အား ရုက္ႏွစ္ၿခင္း၊ အခ်င္းခ်င္း မညီညြတ္ေအာင္ ဖန္တီးၿခင္း စသည္တုိ့ကုိၿပဳလုပ္လာခဲ့ၾကသည္။အခ်င္း
ၿဖစ္ကိစၥမ်ားကုိ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့ တရားရုံးခ်ဳပ္အထိ တုိင္ၾကားခဲ့ေသာ္လည္း ရဟန္းေတာ္မ်ားကပင္ အ
ေရးရုံးနိမ့္ခဲ့ရသည္။ ဗုဒၶဂယာ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းလြတ္ေၿမာက္ေရး အေရးကုိ အိႏၵိယနုိင္ငံရွိ နုိင္ငံေရး
ေခါင္းေဆာင္အၾကီးအကဲမ်ားႏွင့္အတူ နုိင္ငံအတြင္းရွိ လူမွဴေရး လူတန္းစား အဖြဲ့အစည္းမ်ားထံသုိ့လည္း
အေရးဆုိခဲ့ေလသည္။ သုိ့ေသာ္ေအာင္ၿမင္မူမရရွိခဲ့ေပ။ ေနာက္ဆုံး မဟတၱမဂႏၶိၾကီးအထိ တက္ၿပီး အေရးဆုိခဲ့သည္။ ဂႏၶီကလည္း"ခင္းဗ်ားတုိ တင္ၿပလာသည့္ ကိစၥအေညဖကုိ အိႏၵိယနုိင္ငံလြတ္လပ္လာ
သည့္အခါ တစ္ခဏမွ်ႏွင့္ အေၿဖရွာလုိ့ရနုိင္ပါတယ္" ဟုၿပန္ၾကားခဲ့သည္။ အိႏၵိယနုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီး
ေနာက္ ၁၉၄၈-ခုႏွစ္တြင္ ဘီဟာရ္ၿပည္နယ္အစုီးရ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္ စီမန္ခန့္ခြဲေရး ဆုိင္ရာ
ေကာ္မတိတရပ္ကုိဖြဲ့စည္းကာ စီမန္ခန့္ခြဲေရးဆုိင္ရာ အာဏာကုိ ထုိေကာ္မတိသုိ့ အပ္နွင္းခဲ့ေလသည္။
ထုိသုိ့ ေကာ္မတီသုိ့အပ္ႏွင္းၿခင္းကုိ ရဟန္းေတာ္မ်ားကလည္း သေဘာမတူခဲ့ာကပါ။ ေဒသခံပႏၵာ တုိ့က
လည္းထုိ့ေကာ္မတီသုိ့ စီမန္ခန့္ခြဲမွဴအပ္ႏွင္းၿခင္းကုိ အလုိမက်၍ တဖန္တရားရုံးသုိ့ အေရးဆုိလာခဲ့သည္။ ဤသုိ့ၿဖင့္ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္း စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့သည္ တဖန္သူတုိ့လက္ထဲသုိ့ပင္ ၿပန္ေရာက္သြားခဲ့သည္။
၁၉၈၅-ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယနုိင္ငံ၏ ပမထသမၼတ ေဒါက္တာရာဂ်ႏၵရာပရဆပ္ မဟာေဗာဓိေက်ာင္း၏
စီမန္ခန့္ခြဲမွဴကုိနဂုိဖြဲ့စည္းခဲ့သည့္အတုိင္း ေကာ္မတီလက္ထဲသုိ့ၿပန္အပ္နွင္းလုိက္သည္။ ေနာက္တခါယင္း
အမွဴ့သည္တရားရုံးသုိ့ေရာက္ခဲ့ၿပန္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ငါးဆယ္ေက်ာ္ အဆက္မၿပတ္ၾကီဳးစား အားထုတ္မွဴ့
တုိ့ေၾကာင့္ မဟာေဗာဓိဘုရားေက်ာင္းၾကီး၏ စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့ ပါ၀င္ခြင့္ရရွိခဲ့ပါသည္။
မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းကုိ အၿပီးပုိင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့ ၀င္တုိ့လက္ထဲသုိ့အပ္ႏွင္းရမည္ ဟူေသာအ
ေရးႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အာရိယနာဂရဇၨဳနသုရအိ၏ ဦးေဆာင္မွဴ့ၿဖင့္ အိႏၵိယ ပါလီမန္ေရွ့ေမာက္တြင္ ဗုဒၶဘာ
သာ၀င္တုိ့က အၾကိမ္ၾကိမ္ ဆႏၵၿပ အေရးဆုိၾကသည္။ ယၡဳအခါ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္း စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့ေကာ္
မတိတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့အတြက္ ထက္၀က္ေနရာရရွိပါသည္။မဟာ၀ိဟာရ၏ အနီးအနားတြင္အိႏၵိယ
နုိင္ငံ၌ ဗုဒၶဘာသာၿပန့္ပြါး ထြန္းကားေရးကုိစြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္သြားသည့္ ေဒါက္တာအမၺကာ၏ ရုပ္
ထုတစ္ခုကုိလည္းထားရွိခြင့္ ရရွိခဲ့ပါသည္။
ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမည္။
အရွင္မုနိႏၵ
ၿမင္စြာ ရရွိေတာ္မူသည္ ။ ေဗာဓိဥာဏ္ကုိရရွိေတာ္မူသည္မွာ-ဗုဒၶသည္ ဘ၀ႏွင့္ဘ၀၏ အဓိပၸါယ္အလုံးစုံကုိ
သိရွိလာေတာ္မူေၾကာင္းကုိဆုိလုိပါသည္။ဒုကၡႏွင့္ဒုကၡမွလြတ္ကင္းမွဴ ေပးစြမ္းနုိင္သည့္သစၥာတရားမ်ားကုိ
သိရွိလာေတာ္မူသည္။ ၿဖစ္ၿခင္း ပ်က္ၿခင္း(ဥဒယဗယတရား)တုိ့၏ ယထာဘူတသေဘာတရားတုိ့ကုိသိၿမင္
ေတာ္မူခဲ့သည္။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အေၾကာင္းေၾကာင့္အက်ီဳးၿဖစ္သည့္ တရားစစ္တရားမွန္ကုိသိလာခဲ့ေတာ္မူသ
ည္ ထုိဥာဏ္ေတာ္(အသိ)ကုိပင္ ဗုဒၶစာေပႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာတုိ့၌ ေဗာဓိဥာဏ္(၀ါ) ဗုဒၶတၱ၀(ဗုဒၶ) အၿဖစ္ဟုေခၚ
ေ၀ၚၾကပါသည္။ ဥရုေ၀လေတာ၌ဖလ္ဂူၿမစ္ကမ္းပါး၌ ဥရုေ၀လကႆပ၊ဂယာကႆပ၊ႏွင့္ နဓီကႆပအမ
ည္ရွိၾကသည့္ ညီအကုိသုံးေယာက္ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ၎တုိ့မွာဗာရာဏသီၿပည္သားမ်ားၿဖစ္ၾကသည္။အ
ကုိအၾကီးဆုံးၿဖစ္သူ ဥရုေ၀လကႆပမွာတပည့္ ငါးရာရွိခဲ့သည္။ နဓီကႆပ မွာတပည့္သုံးရာ ႏွင့္ ဥရုေ၀
လကႆပမွာတပည့္ ႏွစ္ရာေက်ာ္အသီးသီးရွိၾကေလသည္။သုံးဦးစလုံးမွာ အဂၢိနိဟုိတရီပူဇာရီမ်ားၿဖစ္ၾက
ကုန္၏။ဥရုေ၀လကႆပမွာအလြန္တရာထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားခဲ့သည့္ မီးကုိးကြယ္သည့္ ေယာဂီတစ္ပါးၿဖစ္
သည္။ အရွင္ၿမတ္ဗုဒၶသည္ ဥရုေ၀လ၏ေက်ာ္ၾကားမွဴ့ကုိၾကားသိ၍တေန့ေသာအခါ ၎တုိ့ရွိရာသုိ့ၾကြေတာ္
မူခဲ့သည္။ဥရုေ၀လေယာဂီသည္ ဗုဒၶႏွင့္ တတ္က်ြမ္းထားသည့္ သွ်ာထရက်မ္းကုိးက်မ္းကားမ်ားမွတရားဓမၼ
တုိ့ကုိ အေခ်အတင္ေၿပာဆုိခဲ့ၾကသည္။ ဗုဒၶတင္ၿပေဟာေၿပာသည့္တရားသေဘာမ်ားကုိၾကားနာရ၍ ဥရုေ၀
လသည္ေနာက္ဆုံး၌ ဗုဒၶၿမတ္စြာထံ တပည့္ခံယူေလသည္။ထုိအၿဖစ္ကုိသိရွိၾက၍ ညီၿဖစ္သူ ႏွစ္ေယာက္တုိ့
ကလည္းဗုဒၶ၏ တပည့္အၿဖစ္ခံယူခဲ့ၾကသည္။ ၎တုိ့ညီအကုိသုံးေယာက္ထံ တပည့္ခံလ်က္တရားက်င့္ၾကံ
အားထုတ္ခဲ့ၾကသည့္ တပည့္ေပါင္းတစ္ေထာင္တုိ့ကလည္း ဗုဒၶ၏တပည့္အၿဖစ္ကုိခံယူခဲ့ၾကေလသည္။
အိႏၵိယနုိင္ငံ ဘာရတေၿမေပၚရွိ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ သန့္စင္မြန္ၿမတ္ဖူးၿမင္ရာေနရာအေဆာက္
အဦးမ်ားကုိအေနာက္ေၿမာက္အရပ္ေဒသမွ အိႏၵိယနုိင္ငံသုိ့ က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာသည့္ မူဆလင္ဘုရင္
(အုပ္ခ်ဳပ္မူမ်ား)က ၎တုိ့ၾကိဳက္ႏွစ္သလုိ တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾကသည္။ ထုိအေၾကာင္းအရာမ်ားေၾကာင့္
ဗုဒၶဘာသာသည့္ အိႏၵိယနုိင္ငံတြင္ပ်က္သုန္းလာခဲ့ရပါသည္။ ၿဗဟၼဏတုိ့ကလည္း ေဗာဓိေညာင္ပင္ကုိခုတ္
လွဲၿခင္း၊ဖ်က္ဆီးၿခင္း စသည့္အလုပ္မ်ဳီးကုိ လုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ဗုဒၶဘာသာ၀င္အမ်ားတုိ့မွာ-တိဘက္၊တရုတ္၊
ၿမန္မာ၊ဂ်ပန္၊ယုိးဒယား၊သီဟုိ၌-စသည့္နုိင္ငံမ်ားဘက္သုိ့ ထြက္ခြါသြားၾကေလသည္။ဗုဒၶဘာသာတုိ့အတြက္
ဖူးေမ်ွာ္ရာအရပ္တုိ့၏ အေရးၾကီးပုံတုိ့မွာ တၿဖည္းၿဖည္းေလ်ာ့နည္းပါးလာခဲ့ေလသည္။ ဘာရတနုိင္ငံမွထြက္
ခြါသြားခဲ့ၾကသည့္ ရဟန္းတုိ့သည္ ၎တုိ့ေရာက္ရွိခဲ့သည့္ေနရာေဒသတုိ့တြင္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္တရားတုိ့ကုိ
တတ္အားသမွ်ၿပန့္ပြါးေရးအတြက္ ၾကီဳးပမ္းအားထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိ့ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားၾကီဳးပမ္းအားထုတ္
မွဴ့တုိ့ေၾကာင့္ နုိင္ငံၿခားမွဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့က မိမိတုိ့ကုီးကြယ္ရာ သန့္စင္မြန္ၿမတ္သည့္အရပ္ေနရာမ်ားကုိ
ၾကည့္ရွဴ့ဖူးေမ်ွာ္ရန္ တစတစတုိး၍တုိး၍ၾကီဳးပမ္းလာခဲ့ၾကေလသည္။ ၁၈၉၁-ခုႏွစ္၊ဇန္န၀ါရီလ-၂၂ ေန့တြင္
သီဟုိ၌က်ြန္းမွ ဓမၼပါလ မေထရ္သည္ ဗုဒၶဂယာကုိဖူးေမ်ွာ္ရန္ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္က ဤေနရာ
တ၀ုက္မွာ သွ်ီ၀ နတ္ကုိးကြယ္သူမ်ားက ၾသဇာ ေညာင္းလွ်က္ရွိသည္။ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းႏွင့္ပတ္
၀န္းက်င္တြင္တည္ရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ အေဆာက္အအုံတုိ့၌ ဗုဒၶကုိဆန့္က်င္သည့္ ပူေဇာ္ၿခင္းအမ်ီဳးမ်ီဳးတုိ့
ကုိ ၿပဳလုပ္ေနၾကသည္ကုိၿမင္ေတြ့ရ၍ ဓမၼပါလ မေထရ္မွာ မ်ားစြာစိတ္မေကာင္းၿဖစ္ခဲ့ရသည္။ ေဒသခံဟိႏၵဴ
ပႏၵာမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ့ႏွင့္ (၀ိေရာဓီ)ဆန့္က်င္သည့္။၎တုိ့ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေစတီေတာ္ရွိ ဗုဒၶ၏
ရုပ္ပြါးေတာ္ကုိ တည့္တည့္ၾကည့္လွ်က္ ေက်ာက္ခဲေၿမခဲတုိ့ၿဖင့္ ေပါက္သူမ်ားက မိမိဘ၀တြင္ၿပဳခဲ့သမ်ွ အကု
လ္ဒုစရုက္အၿပစ္မွလြတ္ကင္း၍ ၀ိမုတၱိေခၚ ဘ၀မွလြတ္ေၿမာက္ၿခင္းကုိ ရရွိ၏-ဟူ၍ မဟုပ္မမွန္ေသာအစြဲ၀ါ
ဒကုိၿဖန့္ထားၾကသည္။ ထုိ့သုိ့ၿဖင့္ မသိနားမလည္ၾကသူမ်ားကုိ အစြဲမွား သြတ္သြင္းေပးကာ ဗုဒၶ၏ ရုပ္ပြါး
ေတာ္ကုိခဲၿဖင့္ ပစ္ခုိင္းသည္။ ဤသုိ့ေသာ အၿပဳအမူမ်ားကုိ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္သုိ့ နံနက္မွမုိးခ်ဳပ္ထိ
ရုပ္ပြါးေတာ္ကုိ လာေရာက္ ဖူးေမွ်ာ္သူမ်ားက က်ဴးလြန္ေလ့ရွိေနခဲ့သည္။ သီဟုိ၌ ဘုန္းေတာ္ၾကီးဦးဓမၼပါလ
သည္ ထုိအၿဖစ္ဆုိးတုိ့ကုိေတြ့ၿမင္၍ မ်ားစြာစိတ္မေကာင္းၿဖစ္ခဲ့ရေလသည္။ဓမၼပါလမေထရ္သည္ မဟာေဗာ
ဓီ၀ိဟာရေက်ာင္းေတာ္ကုိ ပႏၵာမ်ားလက္ထဲမွ လြက္ေၿမာက္လာရန္ ၿပဳလုပ္သြားမည္ဟု သႏၷိ႒ာန္ခ်ခဲ့သည္
မဟာေဗာဓိေက်ာင္းတုိက္ လြတ္ေၿမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမူတရပ္ကုိၿပဳလုပ္သြားရန္ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့၌ အဖဲြ့အ
စည္းတစ္ခုစည္းရုံးဖြဲ့စည္းခဲ့သည္။ဘီဟာရ္ၿပည္နယ္ကုိ ထုိအခ်ိန္က ဘဂၤလာၿပည္နယ္ေအာက္မွာထားခဲ့ၿပီး
အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ ကာလၿဖစ္သည္။ ဦးဓမၼပါလသည္ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့၌ မဟာေဗာဓိသဘာ(အစည္းအရုံး)
တရပ္ကုိဖြဲ့စည္းကာဗုဒၶဂယာရွိ မဟာေဗာဓီေစတီႏွင့္ ေက်ာင္းတုိက္တုိ့အား ေဒသခံပႏၵားမ်ား လက္ထဲမွ
လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ အေရးဆုိလာသည္။ မဟာေဗာဓိ မည္ၿဖင့္လစဥ္ဂ်ာနယ္ တစ္ခုကုိလည္းထုတ္
ေ၀ၿဖန္ခ်ီခဲ့သည္။ ယင္းဂ်ာနယ္တြင္ မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္၏အေရးကုိ ထုတ္ေဖာ္ေရးသာခဲ့
သည္။ဗုဒၶဘာသာ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ စနစ္တက်လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္နုိင္ရန္ သံဃာေတာ္အခ်ီဳ့တုိ့ကုိ ဗုဒၶဂ
ယာ သုိ့ေခၚေဆာင္လာခဲ့သည္။ ေဒသခံ ၿဗဟၼဏ ပႏၵာတုိ့က ဦးဓမၼပါလ၏ ေဆာင္ရြက္်က္မ်ားပ်က္သုန္း
ေစရန္ ေကာက္က်စ္စဥ္လဲသည့္ နည္းဥပေဒအမ်ီဳးမ်ီဳးကုိ သုံးစြဲခဲ့ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား
အား ရုက္ႏွစ္ၿခင္း၊ အခ်င္းခ်င္း မညီညြတ္ေအာင္ ဖန္တီးၿခင္း စသည္တုိ့ကုိၿပဳလုပ္လာခဲ့ၾကသည္။အခ်င္း
ၿဖစ္ကိစၥမ်ားကုိ ကုိးလ္ကတၱားၿမီဳ့ တရားရုံးခ်ဳပ္အထိ တုိင္ၾကားခဲ့ေသာ္လည္း ရဟန္းေတာ္မ်ားကပင္ အ
ေရးရုံးနိမ့္ခဲ့ရသည္။ ဗုဒၶဂယာ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းလြတ္ေၿမာက္ေရး အေရးကုိ အိႏၵိယနုိင္ငံရွိ နုိင္ငံေရး
ေခါင္းေဆာင္အၾကီးအကဲမ်ားႏွင့္အတူ နုိင္ငံအတြင္းရွိ လူမွဴေရး လူတန္းစား အဖြဲ့အစည္းမ်ားထံသုိ့လည္း
အေရးဆုိခဲ့ေလသည္။ သုိ့ေသာ္ေအာင္ၿမင္မူမရရွိခဲ့ေပ။ ေနာက္ဆုံး မဟတၱမဂႏၶိၾကီးအထိ တက္ၿပီး အေရးဆုိခဲ့သည္။ ဂႏၶီကလည္း"ခင္းဗ်ားတုိ တင္ၿပလာသည့္ ကိစၥအေညဖကုိ အိႏၵိယနုိင္ငံလြတ္လပ္လာ
သည့္အခါ တစ္ခဏမွ်ႏွင့္ အေၿဖရွာလုိ့ရနုိင္ပါတယ္" ဟုၿပန္ၾကားခဲ့သည္။ အိႏၵိယနုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီး
ေနာက္ ၁၉၄၈-ခုႏွစ္တြင္ ဘီဟာရ္ၿပည္နယ္အစုီးရ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္ စီမန္ခန့္ခြဲေရး ဆုိင္ရာ
ေကာ္မတိတရပ္ကုိဖြဲ့စည္းကာ စီမန္ခန့္ခြဲေရးဆုိင္ရာ အာဏာကုိ ထုိေကာ္မတိသုိ့ အပ္နွင္းခဲ့ေလသည္။
ထုိသုိ့ ေကာ္မတီသုိ့အပ္ႏွင္းၿခင္းကုိ ရဟန္းေတာ္မ်ားကလည္း သေဘာမတူခဲ့ာကပါ။ ေဒသခံပႏၵာ တုိ့က
လည္းထုိ့ေကာ္မတီသုိ့ စီမန္ခန့္ခြဲမွဴအပ္ႏွင္းၿခင္းကုိ အလုိမက်၍ တဖန္တရားရုံးသုိ့ အေရးဆုိလာခဲ့သည္။ ဤသုိ့ၿဖင့္ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္း စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့သည္ တဖန္သူတုိ့လက္ထဲသုိ့ပင္ ၿပန္ေရာက္သြားခဲ့သည္။
၁၉၈၅-ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယနုိင္ငံ၏ ပမထသမၼတ ေဒါက္တာရာဂ်ႏၵရာပရဆပ္ မဟာေဗာဓိေက်ာင္း၏
စီမန္ခန့္ခြဲမွဴကုိနဂုိဖြဲ့စည္းခဲ့သည့္အတုိင္း ေကာ္မတီလက္ထဲသုိ့ၿပန္အပ္နွင္းလုိက္သည္။ ေနာက္တခါယင္း
အမွဴ့သည္တရားရုံးသုိ့ေရာက္ခဲ့ၿပန္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ငါးဆယ္ေက်ာ္ အဆက္မၿပတ္ၾကီဳးစား အားထုတ္မွဴ့
တုိ့ေၾကာင့္ မဟာေဗာဓိဘုရားေက်ာင္းၾကီး၏ စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့ ပါ၀င္ခြင့္ရရွိခဲ့ပါသည္။
မဟာေဗာဓိ၀ိဟာရေက်ာင္းကုိ အၿပီးပုိင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့ ၀င္တုိ့လက္ထဲသုိ့အပ္ႏွင္းရမည္ ဟူေသာအ
ေရးႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အာရိယနာဂရဇၨဳနသုရအိ၏ ဦးေဆာင္မွဴ့ၿဖင့္ အိႏၵိယ ပါလီမန္ေရွ့ေမာက္တြင္ ဗုဒၶဘာ
သာ၀င္တုိ့က အၾကိမ္ၾကိမ္ ဆႏၵၿပ အေရးဆုိၾကသည္။ ယၡဳအခါ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္း စီမန္ခန့္ခြဲမွဴ့ေကာ္
မတိတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့အတြက္ ထက္၀က္ေနရာရရွိပါသည္။မဟာ၀ိဟာရ၏ အနီးအနားတြင္အိႏၵိယ
နုိင္ငံ၌ ဗုဒၶဘာသာၿပန့္ပြါး ထြန္းကားေရးကုိစြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္သြားသည့္ ေဒါက္တာအမၺကာ၏ ရုပ္
ထုတစ္ခုကုိလည္းထားရွိခြင့္ ရရွိခဲ့ပါသည္။
ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမည္။
No comments:
Post a Comment