ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ့၏ ဖူးေမ်ွာ္ရာရွစ္ဌာန အပုိင္း ( ၁ ၄ )

                                         "မူလဂႏၶကုဋီ-မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္း"
ပဥၥ၀ဂၢီငါးပါးတုိ့အား-သာရနာထတြင္ ပထမ ဓမၼေဒသနာေတာ္ကုိေဟာၾကားေတာ္မူၿပီးေနာက္ ဗုဒၶၿမတ္စြာ
သည္ မူလဂႏၶကုဋိေက်ာင္း၌သီတင္းသုံးေနထုိင္ေတာ္မူသည္။သဒၶါၾကည္ညိဳသည့္ ဥပသကာ၊ဥပသကာမ
တုိ့မွ ပူေဇာ္ပသထြန္ညွိသည့္ အေမြႊးနဲ့သာတုိင္တုိ့ၿဖင့္ ယင္းဂႏၶကုဋိေက်ာင္းသည္ အၿမဲေမႊးၾကီဳင္ေနသၿဖင့္
အဆုိပါ၀ိဟာရေက်ာင္းတုိက္ကုိ မူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းဟုေခၚခဲ့ပါသည္။ထုိေက်ာင္းေနရာသည္ ပဥၥ၀ဂၢီငါးပါး
တုိ့ေနထုိင္သီတင္းသုံးရာေက်ာင္းႏွင့္နးကပ္သည္။ဓမၼရာဇိကေစတီေက်ာင္း၏ေၿမာက္ဘက္ ၁၈.၂၉ မီတာ
အေ၀းတြင္ မူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းပ်က္ကုိ ယေန့တုိင္ေအာင္ၿမင္ေတြ့နုိင္ပါသည္။ တရုတ္ခရီးသည္ ဟုေယန္
ရွန္း၏ခရီးသြားမွတ္တမ္း၌ဓမၼရာဇီက၏ဥာဏ္ေတာ္မွာ ၆၅.၉၆-မီတာအၿမင့္ရွိေၾကာင္းေရးသားေဖာ္ၿပထား
သည္။အုတ္ႏွင့္ထုံးတုိ့ၿဖင့္တည္ေထာက္ထားသည္။ အေဆာက္အဦးေဟာင္းမ်ားမွထြက္သည့္ေက်ာက္တုိ့ကုိ
လည္းသုံးထားေၾကာင္းကုိေတြ့ရွိရပါသည္။အမုီးကုိအလယ္ဗဟုိမွေက်ာက္တုိင္တစ္ခုၿဖင့္ေဆာက္ထားသၿဖင့္
ကုဋီေက်ာင္းဒီဇုိင္းမွာတမ်ီဳးၾကီးေၿပာင္းသြားသည္။
          ဇမၺဴဒီပဟုေခၚခဲ့သည့္ ဘာရတနုိင္ငံ အိႏၵိယၿပည္ကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မင္းၿမတ္တုိ့ အုပ္စုီးစဥ္ကာလက ဤနုိင္ငံသည္စည္ပင္သာယာၾကြယ္၀ခ်မ္းသာခဲ့သည့္နုိင္ငံၿဖစ္၍၎အားေရြႊငွက္ဟုေခၚေ၀ၚသမုတ္ၾကသည္
ဗုဒၶဘာသာမဟုပ္သူမ်ားသည္ ဤေနရာကုိမနာလုိ၀န္တုိ့ၿဖစ္ၾကသည္။သုိၿဖစ္၍ ဟရကၡ၀ါဒနမင္း၏ေနာက္ပုိ
င္းတြင္ အိႏၵိယနုိင္ငံမဇၥ်ိမေဒသရွိနုိင္ငံမ်ားကုိအုပ္ခ်ဳပ္စုီးစံခဲ့သည့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မင္းတုိ့၏သမုိင္းစာမ်က္ႏွာမွ
ာ ေပ်ာက္ဆုံးေနေၾကာင္းအထင္အရွားေတြ့ၿမင္သိရွိနုိင္ပါသည္။ မုဟာမက္ဂဂ်နီမူဆလင္ဘုရင္သည္ ဗာရာ
ဏသီကုိ၀င္ေရာက္လာၿပီးသာရနာထ တစ္၀ုိက္ရွိခဲ့သည့္ဗုဒၶယဥ္ေက်းမူဆုိင္ရာ ေစတီ၊ပုထုိး၊ဘုရား၊ေက်ာင္း
မ်ားကုိ အၾကီးအက်ယ္ဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ထုိ့ေနာက္ၿဗဟၼဏ၀ါဒတုိ့အရွိန္အဟုန္းၾကီးၿမင့္လာသည့္ေခတ္အခါ၌
ဗုဒၶႏွင့္ ဗုဒၶဆုိင္ရာ အေရးၾကီးသည့္ေနရာ အေဆာက္အဦး ပုထုိးေက်ာင္းမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ မဟုပ္မမွန္ေသာ
၀ါဒမ်ား၊အဆုိအမိန့္မ်ားပ်ံ့ႏွံံ့သြားရန္ ၿဖန့္ခ်ီေရးအလုပ္ကုိ အၾကီးအက်ယ္ၿပဳလုပ္လာသၿဖင့္ စင္ၾကယ္မြန္ၿမတ္
သည့္အေရးပါေသာေနရာဌာနတုိ့ကုိ လူမ်ားကဥေကၡၿပဳလာခဲ့ၾကေလသည္။ေဂၚ၀ိႏၵစႏၵမင္းလက္ထက္(၁၁၁
၄-၁၁၅၄)မိဖုရားကုမာရေဒ၀ီမွ မူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းကုိၿပန္လည္မြန္းမံေတာ္မူခဲ့သည္။ကုမာရေဒ၀ိသည္ၾကီး
က်ယ္ခမ္းနားလွသည့္ ဓမၼပြဲသဘင္တစ္ခုကုိ က်င္းပခဲ့၍ဓမၼစကၠမုၿဒရၿဖင့္ထုလုပ္ထားသည့္ဗုဒၶ၏ရုပ္ပြါးေတာ္
ကုိတည္ထားဌာပနာခဲ့သည္။ထုိဆင္းထုေတာ္သည္အနုပညာလက္ရာေၿမာက္သည့္ရုပ္ထုၿဖစ္၍လူအမ်ားၾက
ည္ညိဳဖြယ္ရာၿဖစ္ခဲ့သည္။ထုိဆင္းထုေတာ္၏တင့္တယ္လွပမွဴ့ကုိ ဗုဒၶစာေပအႏွံ့တြင္အမ်ီဳးမ်ီဳး ေဖာ္ၾကဴးထား
ေၾကာင္းၿမင္ေတြ့ရသည္။ ၁၈၉၁-ခုႏွစ္တြင္ သီရိလကၤာမွ ဓမၼပါလမေထရ္သည္ဗုဒၶဓမၼႏွင့္စပ္ဆုိင္သည့္ရွု့ၿမင္
ဘြယ္ရာေနရာေဒသတုိ့ကုိဖူးၿမင္ရန္သာရနာထသုိ့ေရာက္ရွိလာခဲ့ပါသည္။မူလဂႏၶကုဋီမဟာ၀ိဟာရ၏အေၿခ
အေနကုိၿမင္ေတြ့ကာအလြန္စိတ္ထိခုိက္မိခဲ့သည္။ဤမြန္ၿမတ္စင္ၾကယ္သည့္ေနရာ၏လုံၿခဳံမွဴ့ဆုိင္ရာကုိမည္
သုိ့မွ်စီမံမွဴ့မရွိေၾကာင္းေတြ့ရွိခဲ့သည္။တည္းခုိရာေနရာဆုိပါက-ဂ်ိမ္းဘုရားေက်ာင္းမွလြဲ၍ဘာမွ်မရွိခဲ့ပါဒလွဳိေ
ၿမင္မ်ားတြင္ေတာ၀က္မ်ားက်က္စားေနေၾကာင္းေတြ့ခဲ့ရသည္။မူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းကုိတည္ေဆာက္ရန္သုံး
စြဲခဲ့သည့္အုတ္နဲ့ေက်ာက္မ်ားကုိဘုရင္ေစတဆင့္၏အမတ္ဂ်ဂဆင့္ကဗာရာဏသီၿမီဳ့တြင္ဂ်ဂသဆင့္ရြာ(ရပ္
ကြက္)ကုိတည္ေဆာက္ရန္ ဖ်က္ဆီးသယ္ယူသြားခဲ့ေၾကာင္းသိရွိခဲ့ရပါသည္။ထုိအေၾကာင္းတုိ့ေၾကာင့္အေ
သာကမင္းတရားၾကီးတည္ေဆာက္ထားခဲ့သည့္ဓမၼရာဇီကေစတီႏွင့္ေက်ာင္းအေဆာက္အဦးမ်ားပ်က္သုန္း
သြားခဲ့ရပါသည္။ မူဆလင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္သာရနာထရွိ ဗုဒၶဘာသာေစတီ၊ပုထုိး၊ေက်ာင္းမ်ားမ်ားဖ်က္
ဆီးခံရၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းခုႏွစ္ရာေက်ာ္အခ်ိန္ကာလတေလွ်ာက္လုံးဤေနရာရွိခဲ့သည့္အထိမ္းအမွတ္တုိ့
ကုိလုံး၀ဥေကၡၿပဳခံခဲ့ရသည္။

                                      " လက္ရွိမူလဂႏၵကုဋီေက်ာင္းေတာ္"
သီရိလကၤာမွာဓမၼပါလမေထရ္ၾကီးၾကီဳးစားအားထုတ္မွဴ့ေၾကာင့္ လက္ရွိဂႏၶကုဋီေက်ာင္း၏ အုတ္ၿမစ္ကုိ
၁၉၂၂-ခုႏွစ္တြင္ )တၱရပရေဒ့ခ်္(စ္)၏ Governer H.I Butler -ကပႏၷက်္ခ်ခဲ့သည္။ ထုိစဥ္က အိႏၵိယနုိင္ငံ
အစုီးရအရာရွိမ်ား၀င္စြတ္ဖတ္မွဴ့ေၾကာင့္ ေက်ာင္းေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းသည္ ေလးႏွစ္တာကာလ ရပ္ဆုိင္း
ခံခဲ့ရပါည္။ေနာက္ဆုံးတြင္ ေရွ့ေဟာင္းသုေတသနဌာန ညြန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္(အိႏၵိယနုိင္ငံ)-သည္ မူလေန
ရာတြင္ေက်ာင္းေဆာက္ခြင့္ၿပဳခဲ့သည္။ထုံးေက်ာက္တုိ့ၿဖင့္ေက်ာင္းတည္ေဆာက္မွဴ့လုပ္ငန္းကုိၿပီးစီးေအာင္
ေဆာင္ရြက္နုိင္ခဲ့သည္။၁၉၃၁-ခုႏွစ္ နုိ၀င္ဘာလ ၁၀-ရက္ေန့တြင္ ေက်ာင္းဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကုိေအာင္ၿမင္
စြာၿပဳလုပ္နုိင္ခဲ့သည္။တကၠသီလမွရရွိခဲ့သည့္ဗုဒၶ၏ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိေရွ့ေဟာင္းသုေတသနဌာနမွဒါရုိက္တာ
ဒါယာရမ္းကုိယ္တုိင္ဌာပနာၿပဳ၍၀ိဟာရေက်ာင္းေတာ္ဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကုိတက္ေရာက္လာခဲ့သည္။၎ကဓ
မၼမိတ္ေဆြမ်ားအားဤသုိ့မိန့္ခြန္းေၿပာခဲ့သည္"မဟာေဗာဓိသဘင္အားဗုဒၶ၏ဓါတ္ေတာ္အစစ္အမွန္မ်ားကုိအပ္
ႏွင္းခြင့္ရ၍က်ြနုပ္အေနၿဖင့္ မ်ားစြာဂုဏ္ယူမိေၾကာင္းေၿပာလုိပါသည္။ လြန္စြာ၀မ္းေၿမာက္၀မ္းသာလည္းၿဖစ္ရ
ပါသည္။ဤဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိဗုဒၶ၏ ပထမ ဓမၼေဒသနာၿပဳခဲ့ရာမြန္ၿမတ္စင္ၾကယ္သည့္ေနရာတြင္ ဌာပနာၿပဳရ
မည္ၿဖစ္သည့္အတြက္ေက်နပ္ပိတိၿဖစ္စရာၿဖစ္သည္။က်ြန္ေတာ္အေနၿဖင့္ မဟာေဗာဓိအဖြဲ့၀င္သူေတာ္စင္လူ
ၾကီးမ်ားအားေက်းဇူးမ်ားစြာတင္ရွိပါေၾကာင္း"ေၿပာၾကားခဲ့သည္။အသစ္တည္ေဆာက္သည့္ဗုဒၶ၀ိဟာရကုိဓမၼပါ
လမေထရ္မွမူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းဟူ၍အမည္ေပးခဲ့သည္။ ထုိအမည္ေပးရၿခင္း၏အေၾကာင္းမွာဗုဒၶၿမတ္စြာသိ
တင္းသုံးခဲ့သည့္ေနရာႏွင့္ေက်ာင္းတုိ့အား အထိမ္းအမွတ္ၿဖစ္ေစမည့္အလုိ့ငွာ မူရင္းအမည္ၿဖင့္ေက်ာင္းသစ္
ကုိ မူလဂႏၶကုဋီေက်ာင္းဟုေခၚရၿခင္းၿဖစ္သည္။
ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမည္။
အရွင္မုနိႏၵ။